- Δέσποινα Λιμνιωτάκη, Ψυχολόγος MSc
Χάνοντας το σπίτι σου στη φωτιά
Χρησιμοποιούμε ένα σωρό φράσεις για να περιγράψουμε τη θαλπωρή που προσφέρει η οικία μας, το σπίτι που στεγάζει το έμψυχο και άψυχο υλικό από το οποίο απαρτίζεται η ταυτότητα μας. Το σπίτι είναι ένα κάστρο από αναμνήσεις και παραδόσεις. Έχει το χαρακτήρα των ανθρώπων που το οραματίστηκαν, το έχτισαν, το ζουν ή το επισκέφτηκαν κάποια στιγμή. Αντηχεί ψιθύρους, φωνές και μελωδίες. Δεν είναι απλά μερικοί τοίχοι στη σειρά ή μια συλλογή από αναμνηστικά μπιχλιμπίδια. Ανήκει στην κατηγορία των βασικών αγαθών που συνυφαίνουν την ψυχική ισορροπία των ανθρώπων: η στέγη, η ασφάλεια που το σπίτι προσφέρει, η ιδιωτικότητα, η αυτονομία της οικίας, όλα αυτά τα στοιχεία που χρειάζονται προκειμένου να μπορούμε να πατάμε στα πόδια μας με πεποίθηση για τη ζωή.
Μετά από μια φωτιά, αυτή η αίσθηση ασφάλειας και διαχρονικότητας - η κλωστή που μας κρατάει δεμένους σε ένα αρμονικό σύνολο ως μικρές κοινότητες – διαταράσσεται σοβαρά ή χάνεται ολωσδιόλου. Οι πυρκαγιά σε κατοικημένες περιοχές (αλλά όχι μόνο, καθώς τα δάση είναι επίσης τα σπίτια μας και εμείς είμαστε μέρος του οικοσυστήματος) προκαλεί τεράστια ψυχική δυσφορία, ένα ανοιχτό τραύμα που μπορεί να γίνει διαγενεακό. Το να χάσεις το σπίτι σου σε μια φωτιά, δεν σημαίνει μόνο την απώλεια μιας στέγης αλλά πολύ περισσότερο την απώλεια μιας μαρτυρίας ότι υπήρξες, την απώλεια των στοιχείων εκείνων που σε κάνουν να είσαι αυτός που είσαι. Ολόκληρη η ζωή μας μπαίνει σε αναστολή. Και παρόλο που συνηθίζουμε να λέμε ότι τα «άψυχα ξαναφτιάχνονται» και σημασία έχει ο άνθρωπος ως πρωτογενές υλικό (προφανώς η ζωή και η επιβίωση έχουν προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων), εντούτοις το χάσμα της απώλειας δεν γεφυρώνεται ποτέ, ούτε σε ατομικό, ούτε σε συλλογικό επίπεδο. Στις πυρκαγιές, όλοι είμαστε χαμένοι.
Στην απώλεια της οικίας, το πένθος δεν διαφέρει σε τίποτα από αυτό της απώλειας των ανθρώπων. Τα στάδια μπορεί να είναι τα ίδια (πρωτοστατούν ο θυμός, η απελπισία και η θλίψη) ενώ προστίθεται η αβοηθησία, η αίσθηση – τον πρώτο τουλάχιστον καιρό – ότι το κουφάρι του σπιτιού μοιάζει με ένα ψυχολογικό κουφάρι που τελικά κουβαλάμε και οι ίδιοι. Δεν μπορούμε να προβάλλουμε τον εαυτό μας στο μέλλον («τι θα γίνει τώρα και πώς να κινηθώ; Ποια μπορεί να είναι τα επόμενα μου βήματα;») Ας μην υποτιμάμε επίσης τον όγκο της εργασίας (από τη γραφειοκρατία στην ανοικοδόμηση ή απλά στην εύρεση κατοικίας με όλα τα άγχη του να «ξαναχτίσεις» όχι τους τοίχους αλλά τη ζωή μέσα σε αυτούς). Πρόκειται για μια κρίση και μια απειλή για τη γενικότερη υγεία, η οποία έρχεται να προστεθεί στην κρίση της φυσικής καταστροφής. Όταν οι απώλειες σε πυρόπληκτες περιοχές είναι πολλαπλές, τότε ο βαθμός δυσκολίας για την ψυχική ανακούφιση από το τραύμα, αυξάνεται.
Ίσως φανεί οξύμωρο στους αναγνώστες αυτού του άρθρου, αλλά όλοι οι μηχανισμοί ανακούφισης από το στρες της απώλειας πρέπει να επικεντρωθούν στο εδώ-και-τώρα: πώς περπατώ ξανά στον κόσμο, ένα βήμα-τη-φορά. Μετά από ένα τόσο σοβαρό γεγονός, δεν υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος επούλωσης, πολύ δε περισσότερο όταν έχουμε θρηνήσει ανθρώπινες απώλειες. Δεν χρειάζεται βιασύνη, δεν χρειάζεται «επιστροφή στην κανονικότητα» επειδή δεν μετράμε τίποτα κανονικό σε σχέση με την εξωτερική μαρτυρία αλλά σε σχέση με την εσωτερική μας εμπειρία. Όλες οι επόμενες, επιτακτικές κινήσεις που σχεδιάζονταν πριν την καταστροφή (πχ. αλλαγές καριέρας, οικογενειακής κατάστασης κλπ) μπορούν να περιμένουν. Η ύπαρξη ομάδων ανακούφισης και συμπαράστασης (support group) παίζουν σημαντικό ρόλο και πρέπει να χρησιμοποιούνται ως βοηθητικό μέσο. Δεχόμαστε επιπλέον βοήθεια από τους δήμους και τις τοπικές κοινότητες, εφόσον αυτή η βοήθεια είναι διαθέσιμη. Δεν καταφεύγουμε σε ψυχοδραστικές ουσίες ή αλκοόλ για να «καταπνίξουμε τον πόνο». Ανοιγόμαστε, στον βαθμό που μπορούμε και θέλουμε μια δεδομένη στιγμή, συνομιλώντας με ανθρώπους ή επαγγελματίες υγείας που μπορούν να μας βοηθήσουν να φτιάξουμε το εσωτερικό οικοδόμημα πρώτα. Σε περίπτωση που είμαστε υπεύθυνοι για παιδιά, χρειάζεται να ενημερωθούμε για τυχόν διαταραχές στον ύπνο, τη διατροφή ή τις φυσιολογικές λειτουργίες λόγω αυξημένου στρες.
Διαβάστε ακόμα:
