Red Flags με Ήχο: Όταν οι λέξεις εννοούν περισσότερα απ’ ό,τι φαίνεται
Δέσποινα Λιμνιωτάκη, Ψυχολόγος MSc
10 Ιουλ
διαβάστηκε 4 λεπτά
Οι λέξεις έχουν βάρος. Όχι γιατί είναι πάντα απόλυτες, αλλά γιατί φανερώνουν αξίες, πεποιθήσεις, στάσεις και πρότυπα συμπεριφοράς. Δεν χρειάζεται να φοβόμαστε ή να αναλύουμε κάθε φράση, αλλά χρειάζεται να είμαστε σε εγρήγορση σε συνδυασμό με τη συμπεριφορά των άλλων απέναντι μας. Μια υγιής σχέση δεν βασίζεται στην ανασφάλεια, στον έλεγχο ή την υποτίμηση. Αν κάποιος σε κάνει να αμφιβάλλεις για τον εαυτό σου συνεχώς, τότε δεν είναι «ο ένας», δεν είναι "αδελφή ψυχή" — είναι το προειδοποιητικό σημάδι για να αρχίσεις να τρέχεις μακριά. Γιατί η αγάπη δεν πληγώνει. Οι άνθρωποι πληγώνουν. Και εμείς έχουμε δικαίωμα να ακούμε, να διακρίνουμε και να προστατεύουμε τον εαυτό μας. Έχουμε δικαίωμα να γνωρίζουμε.
Στις αρχές μιας σχέσης, όλα φαίνονται συναρπαστικά: το ενδιαφέρον, η έλξη, η αγωνία του "τι θα γίνει". Όμως, μέσα σ’ αυτό το ρομαντικό θολό τοπίο, υπάρχουν κάποιες λέξεις και φράσεις που λειτουργούν σαν προειδοποιητικά σημάδια (red flags). Συχνά, αυτές οι φράσεις αγνοούνται ή δικαιολογούνται, όμως έχουν τη δύναμη να δείξουν από νωρίς τι μπορεί να κρύβεται από πίσω. Παρακάτω βρες μερικά παραδείγματα φράσεων που, αν ειπωθούν επανειλημμένα ή με συγκεκριμένο ύφος, αξίζουν τη δεύτερη σκέψη σου.
«Όλες οι πρώην μου ήταν τρελές»
Αν όλες οι πρώην σύντροφοί του "είχαν πρόβλημα", τότε ίσως να μη φταίνε μόνο αυτές. Η φράση δείχνει αδυναμία ανάληψης ευθύνης για όσα έχουν συμβεί μέσα σε μια σχέση, καθώς και τάση δαιμονοποίησης των γυναικών. Αντί να υπάρχει αυτοκριτική, υπάρχει μόνο απόρριψη. Αντί κάποιος να βλέπει τις σχέσεις ως πεδία αμοιβαίας ευθύνης και εξέλιξης, φταίνε πάντα οι «άλλοι». Αυτό είναι ένδειξη συναισθηματικής ανωριμότητας και πιθανής εχθρότητας απέναντι στο γυναικείο φύλο (misogyny).
«Δεν είμαι έτοιμος για σχέση, αλλά μου αρέσεις. Θέλω να το πάμε χαλαρά»
Ακούγεται ειλικρινές, αλλά πρόκειται για παγίδα. Κάποιος θέλει από εσένα την εγγύτητα, τη φροντίδα, την παρέα και το σεξ, χωρίς τη δέσμευση και τις "υποχρεώσεις" μιας συναισθηματικής αμοιβαιότητας. Δεν είσαι το girlfriend του σαββατοκύριακου, μην προσπαθείς να χωρέσεις στο πολυάσχολο πρόγραμμα του, ζώντας τη ζωή σου σύμφωνα με τα δικά του μέτρα και σταθμά. Αν μένεις, ελπίζοντας ότι θα αλλάξει γνώμη, ότι θα τον διδάξεις/αναθρέψεις/αλλάξεις ή ότι θα του γίνεις απαραίτητη με το χρόνο, τότε είναι πολύ πιθανό να πληγωθείς. Δεν είναι έτοιμος για σχέση - πίστεψέ τον από την αρχή (διάβασε επίσης εδώ για το future faking, την τάση να μετατοπίζει ένα μέλλον μαζί σου για-κάποια-άλλη-στιγμή).
«Είσαι υπερβολική / Δραματική / Πολύ ευαίσθητη»
Αν κάθε φορά που εκφράζεις το συναίσθημά σου εκείνος το ακυρώνει ή το χλευάζει, αυτό λέγεται gaslighting (ηθική παρενόχληση, η στρέβλωση δηλαδή της πραγματικότητας ΣΟΥ). Κάτι τέτοιες φράσεις που είναι φτιαγμένες μόνο για να καπελώνουν το διάλογο, οδηγώντας σε στο να σταματήσεις να μιλάς ή να επιχειρηματολογείς, αποτελούν μηχανισμό ελέγχου. Σταδιακά, ο μηχανισμός γεννά την εντύπωση ότι εσύ είσαι το πρόβλημα. Πρόκειται για ακύρωση της υπόστασης σου και φυσικά του ρόλου σου μέσα στη σχέση. Σκοπός του μηχανισμού είναι το να σε κάνει να αμφισβητείς την εμπειρία και την κρίση σου. Με τον καιρό, η αυτοεκτίμησή σου διαβρώνεται και δυσκολεύεσαι να εμπιστευτείς ακόμα και τον ίδιο σου τον εαυτό. Έτσι, καταλήγεις στο να μην έχεις επιθυμίες, να έχεις εντελώς χαμηλά τον πήχη της ποιότητας στη σχέση, να αφήνεις την εξουσία σε αυτόν που "ξέρει καλύτερα", "είναι ψυχραιμότερος" και στην πραγματικότητα έχει αρχίσει να αποφασίζει για σένα.
«Δεν μου αρέσει όταν βγαίνεις μόνη σου, με τις φίλες σου»
Ίσως στην αρχή σου φανεί "γλυκιά" ζήλια. Στην πραγματικότητα όμως, είναι η αρχή ενός περιορισμού της ελευθερίας σου. Ο έλεγχος συχνά μεταμφιέζεται σε ενδιαφέρον. Η εμπιστοσύνη δεν χρειάζεται επιτήρηση. Πίσω από τη ζήλια μπορεί να υπάρχει ανασφάλεια, αλλά και τάση ελέγχου. Η σχέση αρχίζει να αποκτά στοιχεία περιορισμού και ιδιοκτησιακής σκέψης. Σταδιακά οδηγεί σε απομόνωση, που είναι συχνό στάδιο στην ψυχολογική κακοποίηση.
«Εσύ με βγάζεις εκτός εαυτού»
Όταν η ευθύνη για τη δική του συμπεριφορά μετατοπίζεται σε σένα, κάτι δεν πάει καλά. Κανείς δεν έχει δικαιολογία να φωνάζει, να θυμώνει ή να γίνεται παθητικά επιθετικός (διάβασε επίσης εδώ για το silent treatment, αυτή την ύπουλη μορφή συναισθηματικής κατάχρησης). Ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του. Πρόκειται για εκφοβισμό μέσω ενοχής. Ο άλλος δεν αναγνωρίζει τα όριά του, ούτε διαχειρίζεται τα συναισθήματά του. Αντίθετα, σου φορτώνει την ευθύνη. Αυτό ενισχύει έναν κύκλο κακοποίησης, όπου εσύ νιώθεις ένοχη κάθε φορά που κάτι πάει «στραβά».
«Δεν είμαι σαν τους άλλους» (αλλά συμπεριφέρεται ακριβώς έτσι)
Πώς είναι δηλαδή "οι άλλοι"; Σε κάθε περίπτωση, οι πράξεις είναι το μόνο αξιόπιστο μέτρο αξιολόγησης. Αν βλέπεις ασυνέπεια, αν μιλάει για σεβασμό αλλά αγνοεί τα όριά σου, τότε τα λόγια του δεν αξίζουν. Η φράση μπορεί να κρύβει αίσθηση ανωτερότητας ή απλώς έναν ρόλο που αυτός υιοθετεί για να σε πείσει. Αν όμως δεν ακολουθούν αντίστοιχες συμπεριφορές, η δήλωση αυτή είναι κενή. Επενδύεις σε κάτι που δεν υπάρχει.
«Είσαι η μόνη που με καταλαβαίνει»
Ακούγεται ρομαντικό, αλλά μπορεί να σε βάλει σε ρόλο "σωτήρα". Αυτή η φράση συχνά προέρχεται από ανασφαλές στυλ προσκόλλησης (συνήθως αγχώδες) ενώ μπορεί να δημιουργήσει έναν δυναμικό «σωτήρα και εξαρτώμενο», όπου εσύ καλείσαι να γεμίζεις όλα τα του κενά. Κάτι τέτοιο σε εξουθενώνει ψυχικά και καταργεί την ισοτιμία στη σχέση. Είναι διαφορετικό να συνδεόμαστε, από το να γινόμαστε υπεύθυνες για τη συναισθηματική ευημερία του άλλου. Η αγάπη δεν χτίζεται πάνω στην (συν)εξάρτηση.
Σχόλια