Ghosting: ο ξαφνικός θάνατος στην επικοινωνία, ως μόδα

Γύρω στο 2015, καταμεσής της ανόδου στη δημοφιλία των κοινωνικών δικτύων και με μια ετήσια εμφάνιση πλατφορμών που είχαν ως θεματικό άξονα τις ανθρώπινες σχέσεις – κοινώς, το dating και τις συνευρέσεις παντός είδους – η τάση της απότομης διακοπής στην επικοινωνία ανάμεσα στους χρήστες υπηρεσιών ανταλλαγής μηνυμάτων άρχισε να εξαπλώνεται σαν κύμα στο παγκόσμιο διαδικτυακό χωριό. Αυτό ονομάστηκε ghosting, ένας ξαφνικός επικοινωνιακός θάνατος ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που μοιράστηκαν κάποια στιγμή κάτι, από ένα απλό ενδιαφέρον όπως αποτυπώθηκε σε λέξεις και μηνύματα, μέχρι μια σεξουαλική εμπειρία ή ακόμα και μια σύντομη, διαπροσωπική σχέση.

Η ιδιαιτερότητα της τάσης του ghosting είχε να κάνει με το απότομο, ξαφνικό κλείσιμο αυτής της ανταλλαγής, ουσιαστικά με την απρόσμενη εξαφάνιση του ενός ανθρώπου από τη ζωή του άλλου, χωρίς προειδοποίηση και συχνά, κατά τα λεγόμενα του «θύματος», χωρίς αφορμή. Γιατί όμως χρησιμοποιούμε τη λέξη «θύμα»; Επειδή το ghosting πήρε και συνεχίζει να αποκτά τέτοιες διαστάσεις επικοινωνιακής επιδημίας που πραγματικά μέχρι σήμερα αφήνει πίσω του σαστισμένους, βαθειά πληγωμένους ανθρώπους. Ταυτόχρονα, το ghosting έχει τα τελευταία χρόνια τραβήξει την προσοχή των επαγγελματιών ψυχικής υγείας ως προς τις επιπτώσεις του στην ψυχοκοινωνική προσαρμογή των χρηστών πλατφορμών, μια που πρόκειται για μια τάση που γεννιέται και… πεθαίνει κυριολεκτικά μέσα από την ευκολία που αυτές προσφέρουν: μια διαγραφή, ένα μπλοκάρισμα, μια αλλαγή στο προφίλ και ο άνθρωπος που μέχρι χθες νόμιζες ότι γνώριζες εξαφανίζεται από τη ζωή σου αφήνοντας μια σειρά από ερωτηματικά όχι μόνο ως προς την εξαφάνιση, αλλά κυρίως ως προς το πώς είναι δυνατόν να μην μπορούσες να την προβλέψεις.

Είναι αλήθεια ότι οι εποχές που ζούμε χαρακτηρίζονται από εναλλαγές στα ερεθίσματα, βιασύνη και αποσπασματικότητα. Οι ίδιες οι πλατφόρμες είναι φτιαγμένες για να εμφανίζεις ή να εξαφανίζεις από την οθόνη σου συνομιλητές, με μια κίνηση του δείκτη. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους για τον οποίο αρκετοί χρήστες παραδέχονται ότι δεν νιώθουν ενοχή στο να περάσουν στη γνωριμία ενός επόμενου προσώπου, εγκαταλείποντας το προηγούμενο με την ταχύτητα που υπαγορεύουν τα κοινωνικά δίκτυα. Όταν υπάρχει υπερπροσφορά και, συχνά, μίνιμουμ απαιτήσεις, είναι φυσικό να μην αναλώνεσαι σε εισαγωγές και εξόδους που μπορεί να αποβούν δραματικές, αυτοί ισχυρίζονται. Το αντίθετο, το να πιστεύεις και να συμπεριφέρεσαι σε κάθε άγνωστο σαν να είναι κομμάτι της ζωής σου, φαντάζει σε πολλούς ως παραφωνία. Η γρήγορη απομάκρυνση «προστατεύει» τα μέλη της κοινότητας των δικτύων από περαιτέρω παρεξηγήσεις, συναισθηματική ανάλωση και το τραύμα που εκπορεύεται από την επένδυση σε ένα πρόσωπο. Αυτή είναι τουλάχιστον η ερμηνεία των ghosters για την εν λόγω πρακτική.

Άλλες φορές, το ghosting είναι μια αυτοματοποιημένη συμπεριφορά ανθρώπων που δεν έχουν συνηθίσει να εκφράζονται με λόγια αλλά με πατήματα στην οθόνη. Όταν ολόκληρη η ζωή ενός ανθρώπου διαδραματίζεται ηλεκτρονικά, είναι εύκολο και ανώδυνο (γι’ αυτούς που το πράττουν) να δέχονται τις σχέσεις τους να ανεβοκατεβαίνουν με την ταχύτητα και τη διάρκεια μιας ινσταγκραμικής ιστορίας. Κάποιοι χρήστες πιστεύουν ότι αξίζει κανείς να δώσει χρόνο και διάρκεια μονάχα σε συναισθηματικές ιστορίες που πληρούν τα κριτήρια που έχουν στο κεφάλι τους αλλά αυτά τα κριτήρια πρέπει να αποδειχθούν γρήγορα, όσο διαρκεί ένα elevator pitch. Η ζωή είναι δύσκολη για τη γενιά των tik toker που έχει 30 δευτερόλεπτα να αποδείξει την αξία της στην αρένα των σχέσεων προτού χαθεί για πάντα στη λήθη.

Όσο κι αν μερικοί προσπαθούν να τεκμηριώσουν με λογικά επιχειρήματα το ghosting, η πραγματικότητα είναι κυριολεκτικά επώδυνη: έρευνες της επιστήμης της Ψυχολογίας δείχνουν το πώς η ξαφνική απόρριψη ενεργοποιεί τις ίδιες νευρολογικές οδούς με αυτές που χρησιμοποιεί ο πόνος. Σε επίπεδο εμπιστοσύνης, υπάρχουν άνθρωποι που πραγματικά πίστεψαν ότι θα μπορούσαν να ξεκινήσουν κάτι με ένα άλλο πρόσωπο που έφυγε κατόπιν από τη ζωή τους χωρίς να μπει στον κόπο να κλείσει την πόρτα. Αυτό σημαίνει ότι αρχίζεις να αμφισβητείς την ίδια σου την εμπειρία, τον τρόπο που κατάλαβες ή δεν κατάλαβες αυτό που έζησες. Αυτό επίσης σημαίνει ότι την επόμενη φορά είναι λιγότερο πιθανό να εμπιστευτείς, να αφεθείς, να δώσεις, στο πλαίσιο του δούναι και λαβείν μιας σχέσης. Το ghosting αφήνει αναπάντητα ερωτήματα και ενοχές ενώ κάνει τεράστια ζημιά στην αυτοπεποίθηση του ανθρώπου που το βιώνει. Πολλές φορές δείχνει έλλειψη ενσυναίσθησης αλλά ακόμα κι αν αυτό δεν ισχύει για τον ghoster, ο άνθρωπος που μένει πίσω οδηγείται σε σκληρά συμπεράσματα γι’ αυτόν που τον άφησε. Ουσιαστικά πλήττεται ολόκληρος ο μικρόκοσμος των συναισθηματικών σχέσεων αφού το ghosting γίνεται κολλητικό ή οδηγεί σε μεγάλη δυσπιστία σε σχέση με πιθανούς, μελλοντικούς συντρόφους.

Το ghosting δεν είναι όμως μια πρακτική που λαμβάνει χώρα μόνο ανάμεσα σε ανθρώπους που πίστεψαν ή όχι ότι μπορούν να συνδεθούν σε συναισθηματικό ή ερωτικό επίπεδο. Συμβαίνει κατά κόρον τα τελευταία χρόνια στις επαγγελματικές συναναστροφές και τις επιχειρήσεις επίσης. Πρόκειται για την απότομη διακοπή στην επικοινωνία ανάμεσα σε ανθρώπους που μέχρι πρότινος συζητούσαν πάνω στην προοπτική ενός κοινού project, μιας δουλειάς ή μιας συνεργασίας. Δεν μιλάμε για μια αποτυχία στις συνομιλίες ή μια διαφωνία που κάνει τη συνέχεια της συνεργασίας αδύνατη, αλλά για μια πραγματική εξαφάνιση τους ενός εταίρου εν μέσω συσκέψεων ή καταιγισμού ιδεών. Ακόμα, ghosting μπορεί να συμβεί και στις περιπτώσεις των ανθρώπων που πάνε για συνέντευξη σε μια εταιρεία μόνο και μόνο για να μη λάβουν απάντηση, προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, θετική ή αρνητική, ποτέ. Σε αυτή την περίπτωση το ghosting σπάει όλους τους κανόνες επαγγελματισμού και φανερώνει επιπολαιότητα στον τρόπο που κάποιος αποφασίζει να κάνει τη δουλειά του. Δείχνει φτωχές ηγετικές ικανότητες, κάνει ζημιά στην εικόνα του επαγγελματία που συμπεριφέρεται ως ghoster και, γενικά, πρέπει να μπαίνει στη μαύρη λίστα των συμπεριφορών που φανερώνουν αντικοινωνικότητα και ερασιτεχνισμό. Κανένας σοβαρός επαγγελματίας δεν θα άφηνε συζητήσεις να αιωρούνται ή θα άφηνε την απουσία του να μιλήσει στη θέση μιας σταθερής, στιβαρής απάντησης σε όλες τις δουλειές που είχε το θάρρος ή το θράσος να ανοίξει. Είναι σημαντικό σε όλες τις σχέσεις μας, διαπροσωπικές ή επαγγελματικές, να σκεφτόμαστε την επίπτωση που έχουν οι πράξεις μας στο γενικότερο σύνολο.

Αν βρέθηκες ποτέ στη θέση του ανθρώπου που βίωσε το ghosting, ο γρηγορότερος τρόπος για να συνεχίσεις τη ζωή σου είναι η αποδοχή. Ακούγεται μοιρολατρικό αλλά η ιδέες του να τρέξεις πίσω από ένα άτομο, να «απαντήσεις» με οποιονδήποτε τρόπο στην εγκατάλειψη σου, να προβείς σε πράξεις θυμού ή να αρχίσεις να το ακολουθείς μυστικά στα δίκτυα από περιέργεια των επόμενων κινήσεων του, καθυστερούν την επούλωση και δεν σου επιτρέπουν να δημιουργήσεις τις συνθήκες μέσα στις οποίες θα μπορούσε να ανθίσει αυτό που επιθυμείς: μια σχέση, μια συνεργασία αλλά κυρίως ένα περιβάλλον ανθρώπων που συμπεριφέρονται με σεβασμό και κατανοούν τους κανόνες και τις συμπεριφορές που δεν υψώνουν τοίχους αλλά χτίζουν γέφυρες.

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην GEA: Gender Equality Assembly στις 30/10/2021 για τη στήλη The Pow(d)er Room.