Date Rape: όταν βιαστής είναι ο συνοδός σου

Παρόλο που ο όρος «date rape» - για τον βιασμό σε κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δύο ή περισσότερα άτομα έχουν αποδεχτεί μια πρόσκληση συνάντησης, πχ για ρομαντική έξοδο ή συμμετοχή σε ένα πάρτι – έχει σήμερα αντικατασταθεί από άλλους όρους της νομικής επιστήμης, όπως αυτόν την σεξουαλικής επίθεσης (sexual assault), o «βιασμός στη διάρκεια ραντεβού» δεν έχει, δυστυχώς, μειωθεί σε συχνότητα ή αριθμό θυμάτων. Το date rape απαντάται για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία από την Susan Brownmiller το 1975 - σε σχέση με την πανεπιστημιακή ζωή των φοιτητών της Αμερικής - για να καταδείξει τη βουτιά σε ένα ραντεβού, από την ρομαντική απόλαυση της συντροφιάς δύο ατόμων, στη σεξουαλική εκμετάλλευση του ενός από τον άλλο, χωρίς να υπάρχει περιθώριο αντίδρασης για το θύμα.

Στην συντριπτική τους πλειοψηφία, τα θύματα του date rape είναι γυναίκες (ένα 10% αφορά σε άνδρες), συχνότερα νεαρής ηλικίας, κορίτσια στο ξεκίνημα της σεξουαλικής τους ζωής ή προερχόμενα από συντηρητικά ή/και κακοποιητικά περιβάλλοντα μέσα στα οποία κυριαρχούν διάφορες αντιλήψεις για το φύλο. Αυτός ο τύπος εξαναγκασμού στο σεξ λαμβάνει χώρα σε μεγάλο βαθμό σε πανεπιστήμια, φοιτητικούς κοιτώνες και μέσα από ξέφρενα φοιτητικά πάρτι (χωρίς να περιορίζεται μόνο σε αυτές τις περιπτώσεις) στα οποία μπορεί να γίνει κατανάλωση αλκοόλ/ναρκωτικών. Ακόμα όμως κι αν δεν γίνει συνειδητή χρήση ψυχοδραστικών ουσιών από ένα άτομο, πολλά θύματα του date rape βρίσκονται ναρκωμένα από ουσίες που τα αναισθητοποιούν, τις οποίες ο θύτης έχει τεχνηέντως ρίξει στο ποτό τους. Άλλωστε, μία από τις περισσότερο «προτιμητέες» τέτοιες ουσίες από τους βιαστές κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 υπήρξε το περίφημο Rohypnol, μια ισχυρή βενζοδιαζεπίνη που ριχνόταν με δόλο στο ποτό μιας γυναίκας από τον συνοδό της στο ραντεβού, έτσι ώστε αυτή να μη μπορεί να προβάλει καμία αντίσταση ή να θυμάται το τι έγινε κατά τη διάρκεια της εξόδου της. Το date rape είναι ένα από τα πιο δύσκολα στην ανάλυση της σεξουαλικής βίας θέματα αφού κάνει χρήση των ενοχών του θύματος για το γεγονός ότι αυτό αποδέχτηκε εξαρχής μια πρόταση για έξοδο, ενώ παράμετροι που σκιάζουν περαιτέρω το σοβαρό αυτό θέμα υπονοώντας φταίξιμο για τα θύματα μπορεί να είναι το ποιος οδήγησε και για που, το μέρος και το ύφος της συνάντησης, το κατά πόσο η γυναίκα «ήξερε καλά» το άτομο με το οποίο βγήκε ραντεβού, το ποιος ξόδεψε χρήματα για να κεράσει ποιον (το date rape συμβαίνει συχνά στις επαγγελματικές ομάδες των sex workers οι οποίες μάλιστα διστάζουν και να το καταγγείλουν εξαιτίας των προκαταλήψεων για το επάγγελμα), το πόση κατανάλωση αλκοόλ/ναρκωτικών έγινε στην έξοδο και γιατί κ.λ.π

Το date rape ως φαινόμενο και αξιόποινη πράξη έχει απασχολήσει εκτενώς τις κοινωνίες της άλλης μεριάς του Ατλαντικού, κατόπιν ιστοριών που συντάραξαν την Αμερική και άλλαξαν το χάρτη των ετυμηγοριών για το θέμα, την τελευταία κυρίως δεκαετία. Ένα από τα συγκλονιστικότερα δικαστικά χρονικά αφορούσε στην υπόθεση του 19χρονου τότε Brock Turner, που διαδραματίστηκε στο campus του Πανεπιστημίου του Stanford, τον Ιανουάριο του 2015. Ο Turner είχε πλησιάσει μια συμφοιτήτρια του μετά από πάρτι στο οποίο και οι δυο είχαν παραβρεθεί και έκανε σεξ μαζί της ενώ αυτή είχε πέσει αναίσθητη από κατανάλωση αλκοόλ στο γρασίδι έξω από το χώρο διεξαγωγής του πάρτι. Δύο άλλοι φοιτητές που τυχαία περνούσαν από το σημείο εκείνο, παρατήρησαν το ακίνητο σώμα της κοπέλας και αιφνιδίασαν τον Turner ζητώντας από αυτόν να τους πει τι ακριβώς κάνει πάνω σε ένα αναίσθητο σώμα. Ο Turner δοκίμασε τότε να το σκάσει τρέχοντας, όμως οι φοιτητές τον έπιασαν και κάλεσαν την αστυνομία. Ο Turner πήρε αποβολή από το Πανεπιστήμιο και από την ομάδα κολύμβησης με την οποία έκανε πρωταθλητισμό και ετοιμασία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο 2016, αλλά η συνολική ποινή που έλαβε (6 μήνες φυλάκισης, 3 χρόνια επιτήρησης και καταγραφή του αδικήματος sex offence στο ποινικό μητρώο) ξεσήκωσε μια θύελλα διαμαρτυριών και αντικρουόμενων απόψεων, αφού θεωρήθηκε ότι αυτός είχε «πέσει στα μαλακά», με αποτέλεσμα την απόλυση του δικαστή Aaron Persky. Ανεξάρτητα από τη συγκεκριμένη ιστορία, οι υποθέσεις βιασμών σε ραντεβού δεν θα αντιμετωπίζονταν ποτέ ξανά το ίδιο μια και ο δημόσιος διάλογος για το date rape και όλες τις παραμέτρους του είχε ανοίξει για τα καλά.

Υπάρχουν αρκετές υποκατηγορίες του date rape που πατούν πάνω στα στερεότυπα από τα οποία βασανίζονται οι γυναίκες, κυρίως το στερεότυπο που αφορά στο «σεξουαλικό χρέος» που πολύς κόσμος νομίζει ότι έχει μια γυναίκα που προσκαλείται κάπου ακριβά ενώ ο συνοδός της πληρώνει τον λογαριασμό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να υπάρξει ψυχολογικός καταναγκασμός ή, όπως σημειώνουν αρκετές γυναίκες, «φόβος ότι αυτός με τον οποίο βγήκα ραντεβού, θα μου κάνει κακό αν αντιδράσω». Άλλη υποκατηγορία αφορά στα όρια και τη διαχείριση του σώματος μας και είναι αυτή που θέλει ένα άτομο να υποκύπτει στο σεξ με την τεκμηρίωση ότι «βγαίνουμε ραντεβού εδώ και κάμποσο καιρό», ως υποχρέωση δηλαδή προς κάποιον που περιμένει να δρέψει τους καρπούς της υπομονής που έκανε. Εξαναγκασμός στο σεξ συμβαίνει πάμπολλες φορές στο ξεκίνημα της σεξουαλικής ζωής μιας κοπέλας από το αγόρι της που βάζει το δίλημμα σεξ ή χωρισμός, αλλά και μέσα στον γάμο αφού τα στερεότυπα ορίζουν ότι η γυναίκα ανήκει στον άνδρα που την παντρεύεται. Σε όλα τα παραπάνω παραδείγματα η συναίνεση εκβιάζεται ή απλά παραβλέπεται και πολύ λιγότερες καταγγελίες από όσες θα θέλαμε, βρίσκουν το δρόμο της έκφρασης.

Η σεξουαλική βία είναι ένα πολυεπίπεδο κοινωνικό σπυρί που πρέπει επιτέλους να σπάσει απελευθερώνοντας τις φωνές των ανθρώπων που έχουν κακοποιηθεί ή κακοποιούνται επί χρόνια. Το σημαντικότερο όλων, όμως, η πρόληψη, δεν μπορεί να ξεκινήσει να σχεδιάζεται μακριά από το μοίρασμα των ιστοριών και τη συγκεντρωτική δύναμη των προσπαθειών μας.