Θυμός: μια μικρή θεώρηση των πιο σκοτεινών στιγμών μας

Τι προκαλεί το θυμό μας;

Μπορεί να αισθανθούμε θυμό για έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω λόγους:

1) Επειδή κάποιο πρόσωπο εξαπέλυσε λεκτική επίθεση ή κριτική προς το πρόσωπό μας

Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι θεωρούν ως επίθεση την οποιαδήποτε πρόθεση του συνομιλητή τους να παρουσιάσει τα επιχειρήματά του από τη δική του σκοπιά ή,ακόμα, και να υποστηρίξει με σθένος τη γνώμη του. Σε αυτή την περίπτωση, αξίζει να αναρωτηθούμε αν ο θυμός εκπορεύεται από τη δική μας ανασφάλεια ή αδυναμία να υποστηρίξουμε με θάρρος τα πιστεύω και τις επιλογές που κάνουμε στη ζωή. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι το θάρρος είναι συνώνυμο της υπομονής, της ανοχής και της ψυχραιμίας και όχι του θράσους, της έντασης ή των διαπληκτισμών.

2. Επειδή βιώσαμε την ματαίωση κάποιας προσπάθειας, την αναβολή των σχεδίων μας, την αποτυχία ή τον πόνο από πράγματα που δεν έγιναν όπως τα είχαμε σχεδιάσει.

Τότε το παράπονο φωλιάζει μέσα μας και μεταβάλλεται σε θυμό που υπονομεύει όλες τις μετέπειτα απόπειρες που κάνουμε προκειμένου να φτιάξουμε τη ζωή μας με τον τρόπο που επιθυμούμε. Συχνά ο θυμός που εκδηλώνεται για έναν λόγο, έχει τις ρίζες του σε ανολοκλήρωτες προσπάθειες του παρελθόντος: είναι, όπως τα λέει ο λαός, τα γνωστά μας «απωθημένα». Αυτό σημαίνει πως, το άτομο που θυμώνει έχει, ως προσωπικότητα, «σκοντάψει» σε διαστήματα που έμειναν αδούλευτα από το ίδιο, σε εποχές από τις οποίες δεν κατάφερε να διδαχθεί τίποτα: δεν κατόρθωσε να αντικαταστήσει την πικρία με εποικοδομητικά συμπεράσματα για τον εαυτό του, τη συνολική του πορεία ή τις διαπροσωπικές του σχέσεις.

3. Ο θυμός είναι μια αντίδραση που «μαθαίνεται».

Παρακολουθώντας μερικούς ανθρώπους να αντιδρούν βίαια και σπασμωδικά, ένα άτομο (ιδιαίτερα νεαρής ηλικίας) μπορεί κάλλιστα να μάθει να θυμώνει, εφόσον θεωρήσει πως ο θυμός του εξυπηρετεί κάποιους σκοπούς (και, κατά συνέπεια, το ίδιο). Ένα άτομο μπορεί να αντιδράσει με θυμό σε κάποιο αίτημα που δεν γίνεται αμέσως αποδεκτό από το περιβάλλον του. Μέσω του θυμού, ενδέχεται να έχει βραχυπρόθεσμα οφέλη και να πετύχει την υπακοή ή τη «συμμόρφωση» των ανθρώπων στους οποίους απευθύνεται. Έτσι, ο θυμός γίνεται τέχνασμα, κάτι σαν κι αυτό που χρησιμοποιούν τα παιδιά, όταν δεν τους γίνεται το χατίρι. Ο θυμός, όμως, ξεδιπλώνει πάντα τις δικές μας αδυναμίες και ελλείψεις. Ο άνθρωπος που επικοινωνεί με θυμό (και εδώ μαθαίνουμε ότι ο θυμός αποτελεί "τεχνική" επικοινωνίας ή και το τελευταίο καταφύγιο του αδύναμου) είναι κάποιος που δεν έχει εξελίξει τις επικοινωνιακές του τεχνικές, που δεν έχει μάθει να εκτιμά τη διαφορετικότητα και που δεν γνωρίζει πως να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις καθημερινές προκλήσεις της ζωής. Κυρίως όμως, είναι ένας άνθρωπος φοβισμένος που νομίζει πως ο φόβος ισοδυναμεί με αδυναμία και γι’αυτό, συνήθως, προσπαθεί να τον κρύψει πίσω από τον ρόλο του αδικημένου καυγατζή.

Πόσο δεκτικοί είμαστε στην κριτική;

Αρκετούς ανθρώπους απασχολεί σε μεγάλο βαθμό η κριτική. Δεν έχει σημασία αν η κριτική είναι καλή ή κακή, αρκεί να μη τους βάλει σε σκέψεις και να μη τους αγχώσει. Για να μάθουμε να δεχόμαστε με νηφαλιότητα την κριτική, οφείλουμε στον εαυτό μας να κάνουμε μια σειρά ασκήσεων που θα μας βοηθήσουν να αποφύγουμε πιθανές συγκρούσεις και παρεξηγήσεις. Όντας καλοί ακροατές της κριτικής, έχουμε μεγαλύτερες πιθανότητες να καταλάβουμε τι πραγματικά θέλει να πει ο άνθρωπος που την ασκεί και τελικά να ωφεληθούμε από αυτή. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως δεν είναι απαραίτητο ο άνθρωπος που μας ασκεί κριτική να θέλει να μας βλάψει, αντίθετα μάλιστα, μπορεί, ακόμα κι αν δεν καταφέρει να εκφραστεί με τακτ, να μας βοηθήσει απεριόριστα, όταν ρίξει φως σε παραμελημένες πλευρές της προσωπικότητάς μας.

Σύμφωνα με αρκετούς ψυχολόγους, προκειμένου να κάνουμε εποικοδομητική χρήση της κριτικής που γίνεται στο άτομό μας, είναι απαραίτητο να μάθουμε να συγκρατούμε τα συναισθήματά μας, θετικά ή αρνητικά, και να παραμένουμε αποστασιοποιημένοι από τις ψυχικές λειτουργίες που ενεργοποιεί ο λόγος και οι λέξεις. Οι περισσότερο άνθρωποι μπαίνουν στη διαδικασία να υπερασπιστούν αμέσως τον εαυτό τους ενάντια στην κριτική που τους ασκείται. Έτσι, χάνουν τον έλεγχο. Τι θα συνέβαινε άραγε αν, αντί του θυμού, δίναμε το χρόνο στον εαυτό μας να κάνει τις εξής ενέργειες: