Το σώμα θυμάται: το ψυχικό τραύμα και πώς αυτό αποτυπώνεται μέσα μας

Μεγαλώνοντας μέσα σε ένα δυσλειτουργικό περιβάλλον - όπου για δυσλειτουργικό, βλέπε προβλήματα στην επικοινωνία, κατακερματισμένες σχέσεις, απώλεια, θυμός για πολλά πράγματα που εκτυλίσσονται γύρω μας, ή ματαίωση – μαθαίνουμε να φιμώνουμε τα συναισθήματά μας.  Πολλές φορές μιλάμε για την ελευθερία του λόγου εννοώντας τη δυνατότητα να εκφράσουμε ελεύθερα τις απόψεις και τα πιστεύω μας.  Τα συναισθήματα όμως, η ειλικρινής και πηγαία έκφραση όσων βασανίζουν την ψυχή μας, ήταν πάντα ταμπού.  Η κουλτούρα μας ευνοεί τη μετατόπιση των συναισθημάτων για κάποια άλλη στιγμή («μη το σκέφτεσαι», άσε τα αυτά τώρα», «τα ίδια θα λέμε», «δεν θέλω να το συζητήσω»).  Σταδιακά, σπρώχνουμε προς τα μέσα όχι μόνο αρνητικά συναισθήματα, αλλά και θετικά και οποιαδήποτε αντίδραση δεν βοηθάει στην καθημερινή μας επιβίωση.  Η συνεχής διαδικασία του να αξιολογούμε τα πράγματα ως μη πρέποντα για τη στιγμή και η κατάλληλη στιγμή για την αποσαφήνισή τους να μην έρχεται ποτέ, μετατρέπεται σε δεύτερη φύση.  Δεν αισθανόμαστε, αναβάλλουμε.  Δεν νιώθουμε, αμαρτάνουμε και μόνο με τη σκέψη ότι μπορεί να νιώσουμε.  Δεν αισθανόμαστε τις λεπτές αποχρώσεις της λύπης, της θλίψης, της απέχθειας, της απόρριψης – το μόνο που βιώνουμε είναι το μπερδεμένο κουβάρι του πόνου που γίνεται μπούκωμα: στο στήθος, στο λαιμό, στον αυχένα, στη μέση, στο κεφάλι, στα άκρα.  Ακόμα και όταν νομίζουμε ότι έχουμε ξεπεράσει τις δυσκολίες, η θύμησή τους παραμένει μέσα στο σώμα.  Επειδή το σώμα θυμάται εκεί που εμείς πιεζόμαστε να ξεχάσουμε.  Και αυτό είναι το θέμα δεκάδων ψυχοθεραπευτικών συναντήσεων…

Γιατί οι άνθρωποι δεν αγαπούν να ανασκαλεύουν τα συναισθήματά τους;  Επειδή αυτά βρίσκονται μέσα τους κρατημένα από ένα σπάγκο, ένα λεπτό κορδελάκι τακτοποιημένο σε μορφή φιόγκου.  Αν δοκιμάσεις να τραβήξεις τη μια άκρη, τότε καταρρέει ολόκληρο το οικοδόμημα.  Και είναι αστείο γιατί όλα τα σκουπίδια μέσα μας έχουν όντως φτιάξει ένα οικοδόμημα.  Όλος ο πόνος είναι τακτοποιημένος, αλλά αν δοκιμάσεις να τον πιέσεις απλά με το δάκτυλό σου, τότε ανοίγει.  Και γι’ αυτό ακούμε πολλούς ανθρώπους να λένε ότι τρέχουν δάκρυα χωρίς να ξέρουν γιατί ή τρέμουν και δεν μπορούν να καταλάβουν τον λόγο.  Και όλο αυτό έχει τρομερή δύναμη μέσα μας, ασυνείδητη δύναμη, όλοι οι φόβοι, οι αδυναμίες, τα λόγια που δεν ειπώθηκαν, οι εκκρεμείς υποθέσεις στις οποίες ποτέ δεν βρήκες το κουράγιο να κλείσεις την πόρτα, αυτά παίρνουν τη δική τους ζωή, τρέφονται από τις άμυνες σου, μεγαλώνουν και σε κυριεύουν σε σημείο που να μην είσαι ελεύθερος ποτέ και πάντα να παραφυλάς για να δεις ποιος έχει βγει πιο μπροστά σε κάθε περίπτωση: εσύ ή οι φόβοι σου;  Είσαι εσύ εδώ αυτή τη στιγμή ή είναι ο τρομοκρατημένος εαυτός σου;  Και όταν μεθαύριο πάρεις μια απόφαση, ποιος πραγματικά θα την έχει πάρει: εσύ ή "αυτό";

Όμως η πραγματική ζωή βρίσκεται στο να μπορείς να ζήσεις στο εδώ-και-τώρα.  Ως πότε θα μας  στοιχειώνουν οι προηγούμενες ιστορίες;  Πότε θα γράψουμε το σήμερα;  Όταν θα μπορέσουμε να βιώσουμε τα συναισθήματα σε όλη τους την ένταση χωρίς φόβο, έχοντας τον έλεγχό τους όχι για να τα καταπνίξουμε, αλλά για να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας μέσα από αυτά.  Τότε θα γεννηθεί μια εσωτερική, ανακουφιστική σιωπή.  Τότε και μόνο τότε, θα έχουμε «φτάσει σπίτι».

* Η Δέσποινα Λιμνιωτάκη είναι Κοινωνική Ψυχολόγος, Συνιδρύτρια της The Healing Tree community for Mental Health και Εντεταλμένη Σύμβουλος στον τομέα Δημόσιας Υγείας και Δημοτικών Ιατρείων, με ευθύνη την εποπτεία και των συντονισμό των δράσεων του Τμήματος Προληπτικής Ιατρικής και Προαγωγής της Υγείας, για τον Δήμο Αθηναίων.

Ολόκληρη η θεματική ενότητα Το σώμα θυμάται: μια βιωματική προσέγγιση στο ψυχικό τραύμα και το πώς αυτό αποτυπώνεται μέσα μας, παρουσιάστηκε με τη μορφή εργαστηρίου στο Φεστιβάλ Σύγχρονης Διαβίωσης, τον Μάιο του 2016.