Ψυχική Υγεία για Μετανάστες / Πρόσφυγες

Οι άνθρωποι που ταξιδεύουν από μακριά κάτω από δύσκολες, τραυματικές συνθήκες για τους ίδιους και τα παιδιά τους, όσοι αγωνίζονται να ξεφύγουν από τον πόλεμο, την απώλεια και την καταστροφή καθώς και αυτοί που επιθυμούν να μετακινηθούν σε κάποια χώρα σε αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης, αντιμετωπίζουν μια πλειάδα από προβλήματα που αφορούν στην συνολική της υγεία. Σε αυτό το υποκεφάλαιο, θα περιγράψουμε με συντομία τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες διαφορετικών ηλικιών μέσα στα κέντρα στήριξης, στις δομές φιλοξενίας και σε άλλα περιβάλλοντα στα οποία αυτοί καταφεύγουν πρώτα, σε αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης.

Ένα από τα μεγαλύτερα, πρώτα θέματα που οι μετανάστες και οι πρόσφυγες καλούνται να διαχειριστούν μόνοι τους ή με την βοήθεια εθελοντών και διερμηνέων, είναι το χάσμα στην γλώσσα που, συχνά, δεν τους επιτρέπει να εκφραστούν όπως θα ήθελαν και να δώσουν μια λεπτομερή, γλαφυρή περιγραφή της κατάστασης που βιώνουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχει μια στερημένη, περιορισμένη σε επικοινωνία διάδραση με τους ανθρώπους που θα ήθελαν να τους βοηθήσουν, να γίνεται μια αποσπασματική μόνο επαφή με τους ειδικούς της υγείας και της κοινωνικής μέριμνας. Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι οι προσφερόμενοι μεταφραστές δεν είναι εξειδικευμένοι σε ιατρικούς όρους που θα βοηθούσαν έναν γιατρό να καταλάβει καλύτερα το πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει ο κάθε μετανάστης ξεχωριστά ενώ συχνά υπάρχουν πολιτισμικοί φραγμοί για την ολοκληρωμένη εξέταση των γυναικών και των μικρών παιδιών. Υπάρχουν χωροχρονικοί περιορισμοί στην εξέταση των ανθρώπων αυτών, με τους ιατρικούς ελέγχους ή τις αυτοψίες να γίνονται σε χώρους πρόχειρα στημένους (π.χ. καταυλισμοί), όχι κατάλληλους για θεραπεία. Τις περισσότερες φορές μάλιστα, η προχειρότητα στο στήσιμο του σκηνικού που φιλοξενεί αυτούς τους ανθρώπους, ο εγκλεισμός, ο μεγάλος αριθμός των ανθρώπων, η έλλειψη καθημερινών ενασχολήσεων είναι θέματα που γεννούν το άγχος, τον πανικό, την ματαίωση ή τον θυμό. Τέλος, από τον έλεγχο της συνολικής υγείας απουσιάζουν ειδικότητες από αυτή του ψυχολόγου ή του ψυχίατρου για σοβαρότερες περιπτώσεις που χρίζουν φαρμακευτικής βοήθειας. Αλλά και όταν οι ψυχολόγοι είναι παρόντες, χρειάζεται να υπάρξει ιδιαίτερη προσοχή στα εκφραστικά μέσα που θα χρησιμοποιηθούν προκειμένου να ξεδιπλώσει μια ιστορία, καθώς πολλοί άνθρωποι – ιδιαίτερα γυναίκες – είναι επιφυλακτικοί και φοβούνται να ανοιχτούν και να μιλήσουν για όσα τους συμβαίνουν.

Η αποσπασματικότητα επιβαρύνει τον ρόλο των εθελοντών που δουλεύουν ανά ομάδα φιλοξενούμενων ενώ εκθέτει τους μετανάστες/πρόσφυγες σε μεγαλύτερο κίνδυνο για ατυχήματα.

Ο αρνητικός ρόλος που παίζει το κοινωνικό στίγμα δυστυχώς είναι καταλυτικός στην ομαλή εξέλιξη της πορείας των μεταναστών/προσφύγων. Αρκετοί άνθρωποι δεν μπορούν να καταλάβουν ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες δεν έχουν τελειώσει και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα ξεμπερδέψουν εύκολα από τα δεκάδες προβλήματα που τους ταλαιπωρούν, μερικά από τα οποία είναι η γραφειοκρατία και ο τρόπος που γίνονται δεκτοί και αποδεκτοί στην χώρα φιλοξενίας τους. Ο αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση δεν διευκολύνουν την διαδικασία προσαρμογής, με τα συμπτώματα ψυχικής υγείας να φωλιάζουν στις ψυχές των ανθρώπων αυτών χωρίς να μπορούν να βρουν διέξοδο.

Αλλά ακόμα και η σχέση που αναπτύσσουν οι επαγγελματίες υγείας με τους μετανάστες/πρόσφυγες διαφέρει σε ποιότητα. Αρκετοί φιλοξενούμενοι δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες, να τηρήσουν διαδικασίες ή να χρησιμοποιήσουν φάρμακα. Υπάρχει λιγοστό ή καθόλου monitoring της πορείας των ασθενών ή follow-up για ρύθμιση συμπτωμάτων από την χρήση αγωγής. Υπάρχουν αποσπασματικά ή καθόλου ιατρικά ιστορικά και στοιχεία. Αυτό από μόνο του δυσκολεύει περισσότερο την βοήθεια και την στάθμιση της υγείας των φιλοξενούμενων. Δυστυχώς, σε αρκετές περιπτώσεις δεν δύναται να υπάρξει προσωποποιημένη φροντίδα και στήριξη λόγω έλλειψης προσωπικού ή λόγω υπεράριθμων δομών.

Αυτή η δύσκολη κατάσταση μπορεί να διευκολυνθεί μόνο με προσεκτικό σχεδιασμό της βοήθειας που αφορά στις παραπάνω κοινωνικές ομάδες και φυσικά με την ενεργοποίηση επαγγελματιών της υγείας και των κοινωνικών υπηρεσιών που θα φτιάξουν προστατευτικά ανθρωποδίκτυα προσφοράς γύρω από όσους τα έχουν ανάγκη.

Διαβάστε ακόμα: Ψυχοκοινωνική στήριξη και φροντίδα στα κέντρα φιλοξενίας και στους καταυλισμούς προσφύγων/μεταναστών