Πώς κατασκευάζεται μια κακοποιητική σχέση

(Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα από την παρουσίαση της Δέσποινας Λιμνιωτάκη στην διαδικτυακή συνάντηση για την Γυναικοκτονία που παρουσιάστηκε την Παρασκευή 28 Νοεμβρίου 2020)

" Ο κοινωνιολόγος Evan Stark που έχει μελετήσει σε βάθος τις παραμέτρους της βίας στις διαπροσωπικές σχέσεις και βραβεύτηκε για το έργο του πάνω στον έλεγχο που ασκούν οι θύτες - παρομοιάζοντας τον με τα καψόνια που έκαναν οι Κορεάτες βασανιστές πολέμου στα θύματά τους πίσω στο 1953 για να σπάσουν το ηθικό και να υποτάξουν εξ ολοκλήρου τα θύματα στην εξουσία τους - μιλάει όχι για αυτό που ορίζουμε ως βία αλλά καταρχάς για μια ύπουλη και “υποδόρια” απειλή απέναντι στην οποία δεν θα έπρεπε να εξετάζουμε τα σημάδια επίθεσης στο σώμα αλλά την παραβίαση των ελευθεριών και δικαιωμάτων των γυναικών (coercive control).

Γι' αυτό και υπάρχουν δύο ερωτήσεις που είναι πολύ πιο σημαντικές στο να καταλάβεις αν μια γυναίκα ζει υπό καθεστώς φόβου αλλά και για να καταλάβει η γυναίκα (η οποία μπερδεύεται ακριβώς επειδή δεν υπάρχουν σημάδια στο σώμα) αν βρίσκεται σε μία κακοποιητική σχέση:

Υπάρχει κάποιος στη ζωή σου που σε κάνει να φοβάσαι;

ή

Υπάρχει κάποιος που θέλει να ελέγχει τι κάνεις ή τι λες;

Οι τελευταίες μελέτες πάνω στην κακοποιητική συμπεριφορά στην οικογένεια αλλά και σε επίπεδο διαπροσωπικών σχέσεων μιλούν για μια πορεία η οποία παρουσιάζει ομοιότητες στον τρόπο που εξελίσσεται και φυλακίζει τα θύματά του. Το ίδιο μοτίβο συναντάμε στο recruiting γυναικών οι οποίες γίνονται ανυποψίαστα θύματα κύκλων εμπορίας σαρκός (trafficking rings). Στις περισσότερες λοιπόν ιστορίες υπάρχει ένας “αγαπητικός”. Οι περισσότερες ιστορίες ξεκινούν με λόγια αγάπης και αφοσίωσης, μοναδικότητας και ιδιαιτερότητας στην προσωπικότητα: ένας άνδρας στη ζωή μιας γυναίκας που έχει περάσει δύσκολα αλλά την αγαπάει και την χρειάζεται. Μια γυναίκα που μπορεί και η ίδια να έχει περάσει από χίλια κύματα η οποία υπόσχεται να τον σώσει, να βοηθήσει την σχέση τους και να την κάνει να λειτουργήσει και να μακροημερεύσει. Αυτή η πρώτη συνθήκη είναι ήδη μια άνιση συνθήκη καθώς το σενάριο αρχίζει να περιπλέκεται γύρω από τις ανάγκες, την μετάφραση της συμπεριφοράς του άλλου, την προτεραιότητα της συμπεριφοράς του άλλου, την έλλειψη ισοτιμίας αφού κάποιος παίζει εξαρχής το ρόλο του αδύναμου και του αδικημένου.

Η σχέση συνεχίζεται με το soft abuse την συστηματική παραποίηση της πραγματικότητας για τον άλλο, την επιμονή στο ότι πρέπει να βλέπει τα πράγματα διαφορετικά και η μόνη βερσιόν της πραγματικότητας προέρχεται από τον ίδιο τον θύτη. Σημαντικό στοιχείο είναι η προσπάθεια αμφισβήτησης από την μεριά του κακοποιητή προς το περιβάλλον της γυναίκας με σκοπό την απομόνωσή της έτσι ώστε το μοναδικό πρόσωπο εμπιστοσύνης και αναφοράς να είναι ο θύτης. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο στόχος του είναι η γυναίκα να απωλέσει την έννοια του εαυτού, της ατομικότητάς της. Και γιατί άλλωστε σκέφτεται ο θύτης να υπάρχει το εγώ όταν η σχέση μας χρειάζεται απόλυτη αφοσίωση, απόλυτη αντιστοιχία απόψεων και κουλτούρας. Η συναισθηματική κακοποίηση είναι επίσης συχνή, με υποτιμητικά σχόλια και την παράθεση ενός συστήματος αξιών στο οποίο η γυναίκα οφείλει να υπακούει αλλά ποτέ δεν μπορεί να φτάσει τόσο ψηλά, πρέπει πάντα να είναι κάτι άλλο, ποτέ δεν είναι αρκετά καλή, κάτι που υπαγορεύεται, ελέγχεται και κατά καιρούς επιβραβεύεται από τον σύντροφό της. Και όχι μόνο αυτό αλλά τα προβλήματα, οι ανησυχίες, οι προβληματισμοί και θεός φυλάξοι η τυχόν αμφισβήτηση από τη μεριά της γυναίκας απορρίπτονται ως άκαρδα προς τον άνδρα ο οποίος φτιάχνει το σενάριο με τρόπο που να φαίνεται ότι αυτός αδικείται, ότι αυτός είναι το πραγματικό θύμα και ότι η γυναίκα δεν τον αγαπάει αρκετά, δεν τον προσέχει, δεν περιποιείται την σχέση τους, ένα τεράστιο θέμα για μεγάλο αριθμό γυναικείου πληθυσμού που έχει μεγαλώσει πιστεύοντας ότι η γυναίκα είναι υπεύθυνη να σώζει μια σχέση.

Εδώ θέλω να κάνω μια σημείωση στο ευρύτερο περιβάλλον μιας γυναίκας που συχνά, κουρασμένο από την αντιπαράθεση ή πιστεύοντας ότι το να προσπαθήσουν να την προστατεύσουν με τον τρόπο που αυτοί κρίνουν συνιστά παρέμβαση, παίζει το παιχνίδι του θύτη και απομακρύνεται, αφήνοντας τη γυναίκα εντελώς εκτεθειμένη σε εκείνον. Αυτό ακριβώς θέλει και ο κακοποιητής, όλες οι σημαντικές άλλες σχέσεις της γυναίκας να ραγίσουν ή να εξαφανιστούν ανεπανόρθωτα έτσι ώστε αυτός να είναι ο μοναδικός διαχειριστής της ζωής του θύματος.

Στο μεταξύ, όσο περισσότερο μια γυναίκα προσπαθεί να βοηθήσει αυτόν που νομίζει ότι χρειάζεται βοήθεια, όσο περισσότερο τον δικαιολογεί, τόσο φυλακίζεται μέσα σε αυτή τη δίνη, τροποποιώντας συνεχώς τη συμπεριφορά της και φροντίζοντας υπεραναλυτικά λεπτομέρειες που την αποδυναμώνουν περισσότερο. Ο στόχος του θύτη δεν είναι πάντα να σκοτώσει, να αφανίσει αλλά να δεχτεί την ευγνωμοσύνη από το θύμα ότι της επιτρέπει να ζει και της επιτρέπει γενικά να υπάρχει μέσα από αυτόν. Η ενασχόληση με τον θύτη είναι πλήρους ωραρίου.

Αυτό που βλέπουμε σε πολλά περιστατικά βίαιης συμπεριφοράς στα οποία η βία δεν εκδηλώνεται σωματικά είναι το ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να πείσει για την ιστορία της, ιδιαίτερα αν ο θύτης είναι υπεράνω πάσης υποψίας. Συχνά, η βία εκδηλώνεται μέσα σε μια στενή σχέση και όχι γενικά και αόριστα.

Η ερώτηση επομένως που οφείλουμε να κάνουμε στους εαυτούς μας δεν αφορά μόνο στο “μίλα!”, στην παρότρυνση δηλαδή της γυναίκας να μιλήσει για την ιστορία της - κάτι που ενδεχομένως δυσκολεύεται να κάνει - αλλά στο “γιατί το κάνει;” ο άνδρας..."

Βρες περισσότερα στοιχεία εδώ.

Διάβασε αυτό το άρθρο επίσης.